Een bekende uitspraak onder Italianen is: Natale con i tuoi, Pasqua con chi vuoi. Het betekent: Kerst met je familie, Pasen met wie je wilt. Dit betekent zeker niet dat Pasen een minder belangrijke feestdag is. De periode rondom Pasen is namelijk rijk aan tradities en vooral in de Settimana Santa, de Heilige of Goede week van Palmzondag tot Stille Zaterdag, kun je hier veel van mee krijgen.

Naast dat ieder Italiaans huishouden rijkelijk is voorzien van de traditionele Colomba en de enorme chocolade eieren, heeft elke regio zo ook haar eigen specialiteiten en gebruiken.

Wat kun je op je bord verwachten wanneer je in een Napolitaans huishouden aanschuift voor de Paaslunch? Graag laat ik je kennis maken met een aantal traditionele Paasgebruiken die de regio Campania rijk is, onderverdeeld in culinaire en religieuze tradities.

CULINAIRE TRADITIES

#1 FELLATA

Fellata is het gerecht waar de Paaslunch mee wordt afgetrapt en als onmisbaar wordt beschouwd. Het is een bord gevuld met verschillende soorten worst, kaas en ei. De naam is afgeleid van het Napoliaanse woord ‘fella’ (plak) wat verwijst naar de wijze waarop de kaas en worst worden gepresenteerd: in plakjes. De eieren worden vaak in tweeën verdeeld en is de Casatiello ideaal om dit voorgerecht mee te combineren.

#2 CASATIELLO

Zonder deze hartige taart is het in Napels geen Pasen! Het wordt gemaakt van brooddeeg dat wordt gevuld met kaas en vlees. Om het af te maken wordt de bovenkant vaak versierd met gekookte eieren bedekt met twee streepjes deeg in de vorm van een kruis.

De naam Casatiello is afgeleid van het Napolitaanse woord caso, wat kaas betekent en verwijst naar de vulling van de taart. Wat de precieze oorsprong is van de Casatiello, is niet bekend. Wel staat vast dat dit gerecht al eeuwenoud is en in eerste instantie als voedsel van de rijkere klasse werd beschouwd. Voor de minderbedeelden waren enkel speciale gelegenheden, zoals Pasen en kerst, aanleiding om dit gerecht op tafel te zetten.

De ingrediënten van deze hartige lekkernij staan symbool voor een aantal zaken. Zo wordt met het meel verwezen naar het lichaam van Christus (van meel wordt namelijk brood gemaakt, het brood symboliseert zijn lichaam). Meel wordt gemaakt van graan, wat het leven en vruchtbaarheid symboliseert. Daarnaast is ook de vorm waarin dit gerecht wordt gepresenteerd een verwijzing. De ronde vorm met in het midden een gat, verwijst naar de doornenkroon die Jezus droeg.

#3 ZUPPA DI COZZE

Misschien wel het meest traditionele recept rond de Paasperiode is de Napolitaanse mosselsoep. Traditiegetrouw wordt deze eenvoudige soep genuttigd op giovedì Santo, Witte donderdag. Volgens een legende is deze traditie ontstaan omdat de Napolitaanse koning Ferdinando I dol was op visgerechten. Hij werd er echter op gewezen om ook aan de minderbedeelden te denken en op zijn minst in de Heilige week geen vis te eten. De mosselen waren echter al gevangen en weggooien was geen optie.  Om deze toch nog vers te kunnen nuttigen, gaf hij zijn kok de opdracht om deze op de meest eenvoudige manier te bereiden. Dit pakte zo goed uit, dat het recept door de hele stad werd verspreid. Ook bij de Napolitanen viel het gerecht in de smaak en is het op Witte donderdag een onmisbaar gerecht geworden.

#4 MENESTA MARETATA

Menesta Maretata (Italiaans: minestra maritata) is een typisch gerecht van de regio Campania dat zowel met Pasen als met Kerst geserveerd wordt. Het is een smakelijke soep met groenten en vlees en wordt op smaak gebracht met wat Parmezaanse kaas.

In de basis is het een simpel gerecht maar het heeft een lange bereidingstijd nodig zodat de smaken zo goed mogelijk tot hun recht kunnen komen. De lange bereidingstijd is dan ook een reden dat dit gerecht niet altijd op tafel staat tijdens de Napolitaanse Paaslunch.

#5 LAM

Bij de lunch kan lam (of in sommige huishoudens ook wel geit) absoluut niet ontbreken op tafel. In Napels en omgeving wordt deze bereid met doperwtjes, ei, kaas, citroen en witte wijn. Het lam heeft meerdere Bijbelse betekenissen. Zo speelde het in het Oude Testament een rol bij de bevrijding van de Israëlieten uit Egypte, waarbij men lamsbloed moest aanbrengen op de deurposten om gered te worden. In het Nieuwe Testament wordt er met Lam Gods verwezen naar Jezus Christus.

#6 PASTIERA NAPOLETANA

Naast de Colomba en de chocolade eieren is het Paasfeest in Campania niet compleet zonder een eigen traditionele lekkernij: de Pastiera Napoletana. Deze heerlijk zoete taart wordt in de Heilige week iedere dag na het diner gegeten. 

Volgens een legende vindt de pastiera haar oorsprong bij de Napolitaanse sirene Partenope. Ze had de Golf van Napels als haar thuis gekozen en met haar prachtige stem verwelkomde ze het voorjaar. Om hun dankbaarheid te tonen, gaf de bevolking haar zeven geschenken van de natuur: meel, ricotta, eieren, tarwe, kruiden, suiker en oranjebloesemwater. De sirene bracht deze ingrediënten naar de goden die hier vervolgens de eerste pastiera mee wisten te maken.

In de meeste Napolitaanse huishoudens wordt de pastiera gemaakt volgens eigen recept. Maar uiteraard kun je in iedere pasticceria terecht voor deze traditionele, onmisbare lekkernij!

#7 PASQUETTA

Tweede Paasdag wordt in Italië Pasquetta genoemd, wat vertaald kan worden als ‘klein Pasen’. Het is gebruikelijk om deze dag buiten door te brengen, samen met familie en vrienden. Dit gebeurt op het strand, in het park of in het bos met drankjes en vlees van de gril (grigliata genoemd). Daarnaast is ook de frittata di maccheroni een veelvoorkomend gerecht op deze dag omdat deze gemakkelijk te bereiden en mee te nemen is. Een ideale en gezellige  gelegenheid om met vrienden na te genieten van de uitgebreide Paaslunch.

RELIGIEUZE TRADITIES

#8 PROCESSIES

In de gehele regio Campania vinden er in de Settimana Santa verschillende processies plaats die per stad verschillen. De kustplaats Sorrento staat bijvoorbeeld bekend om de Processione Bianca (witte processie) en de Processione Nera (zwarte processie). In de vroege uren van Goede Vrijdag vindt de Witte Processie plaats, de naam verwijzend naar de kleur van de gewaden die worden gedragen. De gezichten van de deelnemers worden afgedekt met een kap, wat een teken is van boetedoening.
In de avond vindt de Zwarte Processie plaats, verwijzend naar de dood van Christus. Deze keer dragen de deelnemers, die met het beeld van Christus door de straten lopen, zwarte gewaden.

Op het eiland Procida vindt de Processione dei Misteri plaats. Gekleed in witte en turquoise gewaden, trekt men wagens met beelden van religieuze aard door de straten van het eiland. Het evenement is een eeuwenoude traditie en bij de eilandbewoners erg geliefd. Ook op vele andere plaatsen in de regio vinden er soortgelijke evenementen plaats die een bijzonder, indrukwekkend schouwspel vormen.

#9 VIA CRUCIS

In veel steden in de regio vindt in de Settimana Santa de Via Crucis plaats. Het is een openlucht voorstelling waarin de laatste uren van Christus in beeld worden gebracht. In de straten van onder andere Salerno kun je van dichtbij aanschouwen hoe Jezus door Judas wordt verraden, hij vervolgens wordt veroordeeld, vermoeid met het kruis op zijn rug door de straten loopt om uiteindelijk gekruisigd te worden. Het is een indrukwekkend spektakel waar jaarlijks veel mensen op af komen en honderden acteurs en vrijwilligers voor worden ingezet.

Op de meeste plaatsen wordt Goede Vrijdag aangehouden voor het uitbeelden van Jezus’ laatste uren.

#10 MADONNA DELL’ARCO

Al ver voor Pasen kun je kennis maken met een traditie die al sinds het jaar 1450 bestaat. In Napels, en veel andere steden in de provincie, kun je namelijk in de weken vóór Pasen een in het wit geklede menigte tegenkomen in de straten van de stad. Met gezang en muziek wordt door de fujenti (zo worden de deelnemers van deze processie genoemd) de Madonna dell’Arco geëerd. Op de Tweede Paasdag vindt er een pelgrimstocht plaats naar de kerk van de Madonna dell’Arco in de plaats Sant’Anastasia. De voorbereidingen voor deze tocht en het ophalen van donaties beginnen echter al vanaf 17 januari, de dag dat in Napels en provincie Sant’Antonio Abate wordt gevierd.

Aanleiding voor deze verering is een verhaal dat dateert uit de vijftiende eeuw. Volgens dit verhaal waren jongeren in de omgeving van Pomigliano d’Arco op tweede Paasdag een spel aan het spelen dat vergelijkbaar is met jeu de boules. Na een verloren ronde gooide een van deze jongens woedend en scheldend de bal tegen een afbeelding van de heilige maagd Maria, geschilderd op een boog van een aquaduct (waar het gebruik van het woord arco vandaan komt). Plots begon de wang van de schildering te bloeden en al snel was de hele omgeving op de hoogte van deze gebeurtenis. De jongen werd direct gestraft en opgehangen aan een boom in de buurt van de muurschildering. Terwijl men toekeek hoe het lichaam van de jongen aan de boom bungelde, verdroogde deze voor het oog van de verbaasde menigte.

Met deze gebeurtenissen begon de verering van de Madonna dell’Arco en zijn er jaarlijks vele gelovigen die deelnemen aan de pelgrimstocht. Dit gebeurt vaak blootsvoets en in sommige gevallen wordt de tocht zelfs op de blote knieën afgelegd.

Meer tips nodig voor jouw trip naar Napels? Zie onderstaande artikelen!

• Hoe gevaarlijk is Napels?
• Pizza in Napels: 10 heerlijke adressen
• 8 hele goede redenen om Napels te bezoeken
• 8 belangrijke personages van Napels
• Vesuvius: de fascinerende vulkaan bij Napels
• 10 healthy hotspots in Napels
• 9 supertips voor Napels met kids
• 7 tips voor een stedentrip Napels
• 9 must do’s in Napels
• 5 dingen die je moet proeven in Napels
• De 6 leukste wijken van Napels
• 5 musea in Napels die je niet mag missen
• Gratis bezienswaardigheden in Napels
• 3 dagen Napels: tips voor een lang weekend
• Het openbaar vervoer in Napels
• Uitgaan in Napels: 12 hippe hotspots

Reisgids Napels

Ben je op zoek naar meer tips voor jouw stedentrip Napels? In de digitale reisgids Napels, Salerno & de Amalfikust heb ik de mooiste tips en adressen verzameld om jouw bezoek aan deze stad compleet te maken. Daarnaast heb ik verschillende routes door de stad uitgestippeld zodat je niks hoeft te missen!