Als je il Sentiero dei Limoni (het Pad van de citroenen) aan de Amalfikust bewandelt, wil je natuurlijk met eigen ogen de unieke citroenen zien waar dit gebied beroemd om is. Het is goed om te weten dat de route langs verschillende citroenboomgaarden loopt, maar de meeste zijn verborgen achter hoge muren waardoor je slechts af en toe een glimp van de bomen opvangt.
Voor de ultieme ervaring, waarbij je echt door de citroenboomgaarden wandelt, meer leert over citroenen, en dit alles combineert met de unieke gastvrijheid van de bewoners van dit deel van de Amalfikust, kun je het beste een rondleiding boeken bij een van de landbouwbedrijven langs deze route. Ik bezocht Giovanni en Nadia van Agricola Ruocco’s, die je meenemen in hun wereld van citroenen en je laten genieten van de heerlijke producten die ze zelf maken.
Gele goud
Op het moment dat je het Pad van de citroenen begint in Maiori, leidt de route je via vele traptreden omhoog. Terwijl je het centrum van de kustplaats achter je laat, klim je steeds hoger, wat garant staat voor prachtige uitzichten. Onderweg kom je diverse uitkijkpunten tegen waar je even kunt pauzeren om van het landschap te genieten.
Na ongeveer een half uur wandelen, en na enkele citroenboomgaarden te hebben gepasseerd, verschijnt in een bocht de kleurrijke ingang van Agricola Ruocco’s. Deze citroenboomgaarden worden beheerd door Giovanni en Nadia, een jong stel dat als doel heeft de natuurlijke schatten van de regio te behouden. Wat nog mooier is, is dat ze hun deuren openen voor het publiek, zodat bezoekers een kijkje achter de schermen kunnen nemen en meer te weten kunnen komen over de Sfusato amalfitano, het gele goud van de Amalfikust.
Warm welkom met verse citroenlimonade
Het hek gaat open en ik word hartelijk verwelkomd door Nadia. Haar eerste vraag is meteen: “Ma sei di Tramonti? Kom je uit Tramonti? Want de combinatie Giordano en Felicia móet wel uit Tramonti komen!”. Er is direct een amicale sfeer en we praten vrolijk verder, terwijl ook haar man Giovanni zich bij het gesprek voegt.
Terwijl Nadia een glas versgeperste citroenlimonade voor me klaarmaakt, neem ik plaats op een van de banken op de sfeervolle binnenplaats. Deze plek lijkt op een filmset en is prachtig gedecoreerd met versieringen waarin de citroen de hoofdrol speelt. Daarnaast is het uitzicht adembenemend mooi. Na de klim omhoog, komt de verfrissende citroenlimonade als een welkome dorstlesser, vergezeld van een stukje brood met huisgemaakte citroenjam.
Zeshonderd citroenbomen
In deze betoverende setting zou ik rustig een paar uurtjes kunnen blijven zitten maar het is tijd om de citroenboomgaarden in te duiken. We wandelen een paar traptreden omhoog totdat we bij een groene ijzeren deur komen. Zodra deze opengaat, stap je de citroenwereld van de familie Ruocco binnen. De geur van verse citroenen vult mijn neus en ik zie in de verte bomen beladen met deze gele vruchten, die zo belangrijk zijn voor dit gebied. De verbazing over de hoeveelheid bomen is duidelijk af te lezen van mijn gezicht, waarna Nadia onthult dat ze maar liefst zeshonderd bomen op hun grond hebben staan.
Diep onder de indruk loop ik achter Nadia aan over een smal pad, omringd door talloze citroenbomen aan de ene kant en de karakteristieke macere, stapelmuren zonder cement, aan de andere kant. Onderweg vertelt Nadia meer over de citroenen, het rijpingsproces, de verschillende technieken die ze gebruiken, en het werk dat nodig is voor het onderhoud van de terrassen.
Vijf generaties tussen de citroenen
Tijdens het bezoek leer ik ook meer over de geschiedenis van het landbouwbedrijf. De naam Ruocco is een bekende naam in de citroenwereld, met al vijf generaties lang betrokkenheid bij de citroenteelt. Giovanni heeft ervoor gekozen om samen met Nadia in de voetsporen van zijn vader te treden, een keuze die tegenwoordig niet vaak meer voorkomt in dit gebied. Het werken in de citroenboomgaarden vraagt om toewijding en inzet, eigenschappen die jongere generaties vaak niet meer waarderen. Ondanks de uitdagende aard van het werk, heeft Giovanni besloten het stokje van zijn vader over te nemen, in de hoop eeuwenoude tradities en gebruiken te behouden.
De keuze van dit jonge koppel heeft de lokale gemeenschap hoop gegeven. Waar voorheen jongeren vertrokken om elders werk te vinden, wat leidde tot een leegloop, is er nu juist een toename van mensen die zich weer richten op de citroenteelt. Deze heropleving draagt bij aan het behoud van het grondgebied en bevordert duurzaam toerisme.
Ambachtelijke citroentraktaties
Terug op de sfeervolle binnenplaats, nemen we nog een kijkje in de werkruimte waar Nadia en Giovanni dagelijks bezig zijn met het bereiden van heerlijke traktaties voor wandelaars. In deze ruimte worden ambachtelijk bereide lekkernijen gemaakt met de verse citroenen van hun boomgaarden. Naast verfrissende citroensalades, zijn ze hier druk bezig met het produceren van verleidelijk lekkers zoals citroenijs, limoncello en granita. Het is mooi om te zien hoe ze met zorg en toewijding elk product bereiden, gebruikmakend van traditionele methoden en de beste ingrediënten.
Rondleiding bij Agricola Ruocco’s
Als het Pad van de citroenen op je lijstje staat, moet je zeker een bezoek brengen aan Giovanni en Nadia. De bevlogenheid waarmee ze praten over hun land en de warme ontvangst die ze bieden aan mensen van over de hele wereld, maken een bezoek aan Agricola Ruocco’s een onvergetelijke ervaring.
Ze bieden verschillende opties voor wie zich echt wil onderdompelen in de wereld van citroenen. Je kunt een Lemon Tour boeken, waarbij je een rondleiding door de citroenboomgaarden krijgt en kunt genieten van hun huisgemaakte producten. Ook is het mogelijk om onder de citroenbomen te lunchen. Als je gewoon even wilt ontspannen, kun je altijd binnenwandelen en op het terras genieten van een heerlijke citroensorbet.
Je kunt Giovanni en Nadia bereiken via Facebook of Instagram, of een bericht sturen naar +393292038449.
Reisgids Amalfikust
Met al mijn verzamelde informatie en mijn uitgebreide ervaring in dit prachtige gebied, heb ik de meest fantastische tips voor de Amalfikust op een rij gezet. Ik heb al deze unieke inzichten samengebracht in de digitale reisgids 100 tips voor de Amalfikust. In deze gids neem ik je mee op een betoverende reis langs de adembenemende Amalfikust en ik deel persoonlijke aanbevelingen zodat jij ook de magie van deze plek kunt ervaren. Van geweldige plekjes om te genieten van heerlijke koffie tot verhalen die de essentie van de Amalfikust echt laten zien.
Meer handige tips en informatie over de Amalfikust vind je in onderstaande artikelen:
De citroenen van de Amalfikust zijn wereldberoemd. Een wandelroute gewijd aan dit gele goud mag dan ook niet ontbreken. Il Sentiero dei Limoni, het Pad van de citroenen, is een wandelroute tussen Maiori en Minori waar je wordt ondergedompeld in de geur van de Sfusato amalfitano, zoals de citroenen in dit gebied worden genoemd.
Hardwerkende mieren
Het Pad van de citroenen is een eenvoudige en aangename wandeling. De route begint in de badplaats Maiori, bij de Collegiata Santa Maria a Mare. In het verleden werd dit pad door de vrouwen van Tramonti gebruikt voor het transport van lokale producten, vooral citroenen. Deze vrouwen werden formichelle (mieren) genoemd, omdat ze als hardwerkende mieren de bergpaden in het kustgebied op en neer wandelden – soms wel twintig keer op een dag – terwijl ze zware manden met kilo’s citroenen op hun hoofd droegen. Deze route wordt nog steeds door de lokale boeren gebruikt om citroenen te vervoeren, omdat het de enige weg is die de citroenboomgaarden met de nabijgelegen stadjes verbindt.
Een kijkje in de citroenboomgaarden
De route voert langs verschillende citroenboomgaarden. De meeste zijn verscholen achter hoge muren, maar af en toe kun je een glimp opvangen van de goed gevulde bomen. Langs het pad verkopen bewoners bij hun deur citroenlimonade en kun je zelf een paar citroenen kopen.
Om de ultieme ervaring te hebben, waarbij je werkelijk door de citroenboomgaarden wandelt, meer te weten komt over citroenen, en dit alles combineert met de unieke gastvrijheid van de inwoners van dit deel van de Amalfikust, is het verstandig om vooraf een rondleiding te boeken bij een van de landbouwbedrijven langs deze route. Zo nemen Giovanni en Nadia van Agricola Ruocco‘s je mee in hun wereld van citroenen en kun je genieten van de heerlijke producten die ze zelf maken.
Betoverende uitzichten
Als je geen bezoek brengt aan een van de bedrijven, zie je mogelijk weinig tot geen citroenen. Je kunt echter nog steeds genieten van de betoverende uitzichten en de plekken waar het lijkt alsof de tijd heeft stilgestaan. Langs het pad kom je altaartjes, uitgebreide kerststalletjes en keramieken ezeltjes tegen. De kans is groot dat je ook een paar echte ezels tegenkomt. Deze dieren worden aan de kust namelijk nog steeds gebruikt om zware materialen en boodschappen naar boven te dragen.
Eenmaal bij het Belvedere Mortella heb je uitzicht op het charmante Minori, waar je nog tweehonderdvierentachtig treden moet afdalen om het centrum te bereiken.
Lokaal erfgoed
Het Pad van de citroenen is niet alleen een prachtige wandelroute, maar ook een krachtig symbool voor het heropleven van lokale tradities en cultuur. In de afgelopen decennia is er een groeiende interesse ontstaan in het herstel en de waardering van de plaatselijke gebruiken en erfgoed, waaronder de eeuwenoude citroenteelt. Deze hernieuwde belangstelling heeft geleid tot een heropleving van veel dorpen, met de ontwikkeling van projecten voor duurzaam toerisme en het behoud van zowel het culturele als natuurlijke erfgoed van de regio.
Het Pad van de citroenen dient als een uitstekend voorbeeld van hoe het koesteren van lokale erfgoed en tradities kan bijdragen aan de wederopbouw van gemeenschappen. Deze wandelroute biedt toeristen de mogelijkheid om de pracht van de regio te ontdekken en zich te verdiepen in de rijke geschiedenis van de citroenteelt, wat op zijn beurt bijdraagt aan de bevordering van het gebied en de stimulering van economische groei binnen de lokale gemeenschap.
Wees voorbereid op het beklimmen en afdalen van vele treden tijdens de tocht.
Reisgids Amalfikust
Met al mijn verzamelde informatie en mijn uitgebreide ervaring in dit prachtige gebied, heb ik de meest fantastische tips voor de Amalfikust op een rij gezet. Ik heb al deze unieke inzichten samengebracht in de digitale reisgids 100 tips voor de Amalfikust. In deze gids neem ik je mee op een betoverende reis langs de adembenemende Amalfikust en ik deel persoonlijke aanbevelingen zodat jij ook de magie van deze plek kunt ervaren. Van geweldige plekjes om te genieten van heerlijke koffie tot verhalen die de essentie van de Amalfikust echt laten zien.
Meer handige tips en informatie over de Amalfikust vind je in onderstaande artikelen:
Fiori di zucca ripieni, oftewel gevulde courgettebloemen, zijn een typische specialiteit uit de Zuid-Italiaanse keuken. Dit gerecht is eenvoudig te bereiden en zo veelzijdig dat het elke thuiskok zal bekoren. Het geheim zit in de vulling, die je volledig naar eigen smaak kunt aanpassen. Of je nu kiest voor romige ricotta en citroen voor een lichte en frisse twist, of voor pittige worst en Parmezaanse kaas voor een hartige smaakexplosie, de mogelijkheden zijn eindeloos.
De gevulde courgettebloemen zijn perfect als aperitief om je maaltijd te beginnen of als smakelijk bijgerecht om je feestmaal op te vrolijken. Met deze smaaksensatie maak je gegarandeerd indruk!
Boodschappenlijst
12 courgettebloemen van goede kwaliteit
200 gram ricotta
Een scheutje volle melk
Geraspte schil van 1⁄2 citroen
25 gram geraspte pecorino romano of Parmezaanse kaas
50 gram bloem
2 losgeklopte eieren
100 gram broodkruim
Zout en peper
Frituurolie (niet nodig als je ze in de oven bakt)
Bereidingstijd: 30 minuten
Bereidingswijze
Klop de ricotta op met een scheutje melk zodat je een romige massa krijgt. Roer hier de citroenschil, geraspte kaas en wat peper en zout doorheen. Doe dit mengsel in een spuitzak. Als je geen spuitzak hebt, kun je de bloemen ook met een theelepeltje vullen, maar dit vereist wel wat meer geduld.
Vouw de bloemen voorzichtig open en verwijder het stampertje uit de bloem om meer ruimte te maken voor de vulling. Spuit de vulling erin tot aan het punt waar de bloembladeren zich van elkaar beginnen de scheiden. Breng de punten van de bloembladeren samen en draai ze voorzichtig aan om de vulling goed binnen te houden. Zet dan drie schaaltjes klaar: een met bloem, een met de losgeklopte eieren en een met het broodkruim, dat je op smaak hebt gebracht met zout en peper. Rol de bloemen eerst door de bloem, dan door het ei en rol ze daarna door het paneermeel.
Verwarm de frituurolie in een pannetje of in de friteuse tot 180 graden Celsius en frituur de bloemen ongeveer 3 minuten tot ze goudbruin en knapperig zijn. Als je ze in de oven wilt bereiden, bak je ze ongeveer 15 minuten op 180 graden Celsius.
Buon appetito!
Kookboek Italiaans koken met Felicia
Nog veel meer heerlijke, authentieke recepten uit de Italiaanse keuken heb ik verzameld in het digitale kookboek Italiaans koken met Felicia. Met deze authentieke recepten in de hand kun je moeiteloos de meest traditionele gerechten bereiden en jezelf verwennen met de smaken van Napels en omgeving.
Ischia is een waar wandelparadijs. Tussen het groen zijn er tal van paden te vinden waarmee je al wandelend de natuurlijke pracht van het eiland in de Golf van Napels kunt ontdekken. De wandelroutes voeren je door een verscheidenheid aan landschappen, van geurige dennenbossen en uitgestrekte wijngaarden tot steile kliffen met adembenemende uitzichten over de zee. Met voldoende energie en zin zou je in principe het hele eiland rond kunnen wandelen, aangezien de meeste routes naadloos in elkaar overlopen.
Een wandeling die absoluut de moeite waard is om je wandelschoenen voor in te pakken wanneer je naar Ischia gaat, is de route naar Baia della Scarrupata. Deze betoverende baai weerspiegelt de pracht van het eiland en biedt adembenemende uitzichten, kristalhelder water, en de mogelijkheid om te genieten van de rust en schoonheid van de natuur.
Avontuurlijke route naar een betoverende baai
De Baia della Scarrupata (of Sgarrupata) is een schitterende baai in de gemeente Barano. Deze sprookjesachtige baai met kristalhelder water kun je bereiken via een spectaculaire wandelroute, met verschillende mogelijke startpunten om uit te kiezen.
Een van de startpunten bevindt zich op de Via Corso Regina Elena, in de wijk Vatoliere (Barano). Dit startpunt is gemakkelijk bereikbaar vanaf de hoofdweg. Vanaf daar wandel je de over de weg naar beneden. Bij de splitsing, net voor de Chiesa di Sant’Alfonso, sla je het linker weggetje in dat naar het bos leidt. Wanneer je een ijzeren kruis ziet, bevindt zich rechts daarvan een klein pad met een houten bord dat de richting naar een restaurant aan zee aangeeft. Volg dit pad en je komt al snel bij een vrij steile trap; vanaf hier begint de afdaling naar de baai.
De smaragdgroene zee schittert ver beneden je en vormt samen met de verschillende tinten groen van het landschap een van de spectaculairste vergezichten van het eiland. Het voelt alsof je een glimp opvangt van een stukje hemel op aarde, dus neem vooral de tijd om van de afdaling te genieten. Eenmaal op het kiezelstrand aangekomen, is het tijd voor een verfrissende duik in het heldere zeewater, zodat je de bijzondere omgeving vanuit een ander perspectief kunt bewonderen. Heb je trek gekregen na de afdaling, dan kun je aanschuiven bij Ristorante La Pace, waar verrukkelijke lokale gerechten worden geserveerd.
Je kunt gebruik maken van de bussen die het eiland rondrijden. Vanuit Ischia Porto neem je de CD-lijn (circolare destra) en stap je uit bij de halte Incrocio per Cimitero.
Duur
De afdaling naar het strand vanaf het genoemde startpunt duurt ongeveer 30 tot 40 minuten. Voor de terugweg omhoog kun je iets meer tijd rekenen.
Overig
Het pad is uitdagend en geschikt voor mensen met sterke benen en knieën. Voor mensen met hoogtevrees is dit pad geen pretje. Een andere manier om de baai te bereiken is met de watertaxi vanuit Sant’Angelo.
Wandelen met een gids
Wandelen met een ervaren gids is de perfecte manier om niets van het eiland Ischia te missen. Marianna Polverino van Ischia Hiking is de ideale persoon om mee op stap te gaan. Geboren en opgegroeid tussen het groen, kent ze de paden als geen ander. Als klein meisje verkende ze nieuwsgierig de verborgen paden tussen de wijngaarden en raakte ze gefascineerd door de imposante Monte Epomeo. Dit enthousiasme heeft ze behouden en omgezet in haar beroep. Met passie vertelt ze over haar eiland en neemt ze je mee naar de meest verborgen plekken, waarbij ze de mooiste verhalen deelt. Haar ogen stralen wanneer ze over Ischia spreekt, en ze geniet ervan om haar kennis met anderen te delen.
Marianna biedt tal van excursies aan, waarvan haar persoonlijke favoriet de route is die van Campagnano naar Piano Liguori leidt, om vervolgens af te dalen naar de Baia della Scarrupata. Na een verfrissende duik word je opgehaald door een bootje dat je naar het vissersdorpje Sant’Angelo brengt, waar je met een aperitief kunt proosten op een geslaagde dag.
Meer tips voor Ischia zijn te vinden in onderstaande artikelen:
Het e-book Ischia – Het groene eiland in de Golf van Napels biedt alle inspiratie en informatie om alles uit een verblijf op het eiland te kunnen halen. Ik heb mijn persoonlijke tips verzameld zodat jij de mooiste plekken op het eiland niet hoeft te missen. Fijne adressen om neer te strijken voor een aperitief of een uitgebreide maaltijd, prachtige wandelroutes en bijzondere verhalen die jou het ware gezicht van Ischia laten zien. Daarnaast vind je een hoop extra informatie die goed van pas kan komen, zoals de bereikbaarheid en het openbaar vervoer en ik tip een aantal heerlijke accommodaties.
Het prachtige eiland Ischia is beroemd om zijn groene bergwanden, bedekt met olijfbomen, citrusbomen, wijngaarden en groen tufsteen. Naast dit groene landschap staat Ischia bekend om zijn thermale bronnen, waar je kunt baden in heilzaam water.
Gelegen in de Golf van Napels, biedt Ischia een rijke en boeiende geschiedenis die nog steeds tastbaar aanwezig is. Een van de meest indrukwekkende bezienswaardigheden is het imposante Castello Aragonese, dat direct bij aankomst op het eiland in het oog springt.
Ischia Ponte
Het kasteel bevindt zich in Ischia Ponte, het meest historische deel van Ischia-stad. Waar Ischia Ponte voorheen in de schaduw van het kasteel stond, maakte het een enorme bloei door toen de functie van het Castello Aragonese steeds minder relevant werd. Tijdens de achttiende eeuw groeide Ischia Ponte uit tot de welvarendste en tevens dichtstbevolkte stad van het eiland, een periode waarin het kasteel helemaal niet meer in gebruik was en door de adellijke families was verlaten. De stad breidde zich steeds meer uit, er werden elegante palazzi en huizen gebouwd waardoor een wirwar van nauwe steegjes ontstond, een structuur die tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven.
Ontwikkeling van het Castello Aragonese
Het Castello Aragonese bevindt zich op een klein eilandje dat waarschijnlijk door een vulkaanuitbarsting is ontstaan. De bouw van het kasteel begon in 474 v.Chr. onder de naam Castrum Gironis (Castello di Girone). Het fort werd later door de Romeinen in gebruik en genomen het werd door de Ischitani gebruikt als toevluchtsoord tijdens invallen. Toen een vulkaanuitbarsting in 1302 een groot deel van Ischia verwoestte, vluchtten veel eilandbewoners naar het kasteel.
In deze periode werd het kasteel uitgebreid met huizen, kerken, tuinen en verdedigingstorens, waardoor er een middeleeuws dorp ontstond waar adellijke families prachtige palazzi bouwden. Tot de vijftiende eeuw was het kasteel alleen over zee bereikbaar, wat veranderde toen Alfonso V d’Aragona het veroverde en begon met de bouw van het huidige Castello Aragonese. Hij verbond het eiland met Ischia Ponte via een houten brug, die later werd vervangen door een stenen brug van tweehonderdtwintig meter.
Het kasteel en het dorp dat eromheen was ontstaan, werden in die periode verder uitgebreid. Aan het einde van de zestiende eeuw woonden er bijna tweeduizend families in en rondom het kasteel en er waren tal van bouwwerken te vinden, zoals een klooster, een abdij en maar liefst dertien kerken.
De heropleving: van verval naar glorie
Toen het gevaar van piratenaanvallen afnam, verlieten steeds meer mensen het kasteel en vestigden zich elders op het eiland of op het vasteland. In 1770 woonden er nog maar drieënzestig mensen op het eilandje en in 1809 werden de laatste zestien bewoners gedwongen te vertrekken. Vervolgens werd het kasteel lange tijd gebruikt als gevangenis voor politieke gevangenen, waar tegenstanders van de Bourbons achter slot en grendel verdwenen. Met de komst van Garibaldi in Napels in 1860 werd de gevangenis gesloten en omgevormd tot weeshuis.
In 1912 werd het verwaarloosde staatseigendom via een veiling gekocht door Nicola Mattera, die vastbesloten was om het kasteel in ere te herstellen. Hij ging er wonen en begon met restauratiewerkzaamheden, waarbij hij vele historische schatten veiligstelde. Na Nicola’s overlijden zetten zijn kinderen het werk voort, en inmiddels zorgt de derde generatie ervoor dat het kasteel regelmatig wordt onderhouden en gerestaureerd. Dankzij hun inzet zijn het kasteel en de bijbehorende gebouwen grotendeels toegankelijk voor het publiek.
Ronddwalen door duizenden jaren geschiedenis
Het ronddwalen door duizenden jaren geschiedenis is een unieke ervaring. Tijdens je bezoek aan het kasteel zul je soms niet weten waar je moet kijken. Je wordt getrakteerd op schitterende doorkijkjes en adembenemende vergezichten, en je komt op plaatsen die je kippenvel zullen bezorgen. Hier zijn enkele van die bijzondere plekken.
Terrazza dell’Immacolata
Vanaf dit terras heb je een schitterend uitzicht op Ischia Ponte, met het heuvelachtige landschap en de top van Monte Epomeo op de achtergrond.
Chiesa dell’Immacolata
In 1737 werd begonnen met de bouw van de kerk, die een vervanging was van een oudere kapel gewijd aan San Francesco. Moeder abdis Battista Lanfreschi, van het naastgelegen klooster, was de drijvende kracht achter dit project. Het werd echter al snel duidelijk dat het klooster de kosten niet aankon. Ze moesten zelfs hun zilverwerk verkopen om de bouw te financieren. Daarom bleef de kerk onvoltooid en zijn de muren nu kaal wit.
De kerk heeft een interessant ontwerp in de vorm van een Grieks kruis, met een toegevoegd priesterkoor en een ingangsportaal. Binnenin is het prachtig versierd met barokke ornamenten en een indrukwekkende koepel.
Sinds 1980 heeft de vereniging Amici di Gabriele Mattera tentoonstellingen georganiseerd in deze kerk, waarbij ze werken van beroemde kunstenaars zoals Picasso, De Chirico en Morandi hebben tentoongesteld.
Cimitero delle Monache
Onder de Chiesa dell’Immacolata ligt een donkere plek met een nogal lugubere geschiedenis. Het is een serie kamers met lage gewelven, waar de nonnen vroeger de overledenen plaatsten om langzaam te vergaan. Het idee was dat het lichaam slechts een tijdelijke omhulsel was voor de ziel, dus individuele begrafenissen waren niet nodig. De nonnen gingen daar elke dag naartoe om te bidden en over de dood na te denken. De slechte ventilatie en ongezonde omstandigheden zorgden ervoor dat ze vaak ziek werden, soms zelfs dodelijk.
De begraafplaats heeft geen ramen, alleen smalle gangen om wat frisse lucht binnen te laten. En als je goed kijkt naar de muren, zie je dat deze ruimtes ooit waterreservoirs waren voordat ze dienden als een plaats van rust voor de doden.
Cattedrale dell’Assunta
Na de vulkaanuitbarsting in 1301 werd deze heilige plek gebouwd ter vervanging van de verwoeste kathedraal die er al in 1239 stond. Het werd boven een oude kapel gebouwd, die nu de crypte van de kathedraal is. Tussen 1692 en 1702 werd de kathedraal gerenoveerd en versierd volgens de trends van die tijd. Helaas werd het gebouw tussen 25 juni en 21 augustus 1809, samen met andere kasteelgebouwen, gebombardeerd en vernietigd door de Engelsen. Slechts enkele kunstwerken werden gered en overgebracht naar een kerk in de stad.
Nu is de kathedraal, ondanks zijn gedeeltelijke ruïne, nog steeds een waardevol stukje geschiedenis. ’s Zomers worden er op deze plek concerten, theatervoorstellingen, lezingen en films vertoond als onderdeel van het Ischia Film Festival. Tijdens deze evenementen komt de sfeer van het verleden tot leven, waardoor we ons kunnen onderdompelen in de pracht van vervlogen tijden.
Chiesa di San Pietro a Pantaniello
De kerk heeft een bijzondere zeshoekige vorm met een lage koepel en een interieur dat typisch Toscaans aanvoelt, met veel witgepleisterde muren en stenen details. Hoewel de kerk ooit vijf kapellen had, zijn die nu verdwenen. De architectuur wordt toegeschreven aan Giacomo Barozzi, ook bekend als Vignola. Het werd gebouwd door Dionisio Basso voor zijn zoon Pompeo, een priester, en opende zijn deuren voor aanbidding in 1564.
Carcere Borbonico
In 1823 werd door de Bourbons een bestaand gebouw omgevormd tot een gevangenis. Het werd pas echt berucht toen in 1851 niet alleen criminelen, maar ook politieke gevangenen hier werden opgesloten. De zware deuren, enorme poorten, verschillende wachttorens en kijkgaten waaruit de gevangenen constant in de gaten werden gehouden, vertellen allemaal over de strenge aard van deze gevangenis.
Terrazza degli Ulivi
Vroeger was het Terrazza degli Ulivi de kasteeltuin en het is nog steeds een heerlijke plek om rond te struinen. Vanaf hier kun je genieten van een adembenemend uitzicht op de bergen en de zee, terwijl de contouren van het naburige eiland Procidazich voor je uitstrekken.
Vanuit de tuin is een deel van het kasteel (de Maschio) te zien dat niet te bezoeken is, maar je kunt wel de indrukwekkende Angevijnse torens bewonderen. In 1441 werd het kasteel herbouwd door Alfonso D’Aragona, die het aan Lucrezia d’Alagno schonk, een lokale schoonheid uit Torre del Greco. Later woonde prinses Vittoria Colonna hier, een bekende dichteres die als kind met haar vader uit Rome was gevlucht vanwege politieke onrust. Ze trouwde met Ferrante d’Avalos en bracht vele beroemde kunstenaars en schrijvers naar het kasteel. Na de dood van haar man zocht ze troost in kloosters en stierf uiteindelijk in Rome.
Algemene informatie
Het Castello Aragonese is het hele jaar door te bezoeken. Houd er rekening mee dat in de winterperiode de openingstijden/dagen af kunnen wijken in verband met onderhoudswerkzaamheden. Bovendien zijn in het laagseizoen niet alle bezienswaardigheden toegankelijk. Er wordt in die periode gebruikt gemaakt van een alternatieve route die je langs interessante plekken in het dorp leidt.
Raadpleeg de website voor de actuele openingstijden en ticketprijzen.
Meer tips voor Ischia zijn te vinden in onderstaande artikelen:
Het e-book Ischia – Het groene eiland in de Golf van Napels biedt alle inspiratie en informatie om alles uit een verblijf op het eiland te kunnen halen. Ik heb mijn persoonlijke tips verzameld zodat jij de mooiste plekken op het eiland niet hoeft te missen. Fijne adressen om neer te strijken voor een aperitief of een uitgebreide maaltijd, prachtige wandelroutes en bijzondere verhalen die jou het ware gezicht van Ischia laten zien. Daarnaast vind je een hoop extra informatie die goed van pas kan komen, zoals de bereikbaarheid en het openbaar vervoer en ik tip een aantal heerlijke accommodaties.
Voor de kust van Napels liggen drie prachtige eilanden die al eeuwenlang een enorme aantrekkingskracht op mensen uitoefenen. Een stedentrip naar Napels wordt dan ook vaak gecombineerd met een bezoek aan Capri, Ischia of Procida. In de afgelopen jaren zijn deze eilanden steeds bekender geworden, waardoor steeds meer mensen nieuwsgierig de boot nemen om de bijzondere charme van deze plekken zelf te ervaren.
Hoe je het beste vanuit Napels of omgeving de verschillende eilanden kunt bereiken en waar je rekening mee moet houden, zet ik in dit artikel op een rij.
Tickets voor de boot
Tijdens het hoogseizoen is het slim om vooraf een ticket voor de boot te kopen. Zo ben je verzekerd van een plekje en vermijd je de lange rijen bij het loket, die er zelfs vroeg in de ochtend al staan. Mijn tip is om online de verschillende vertrektijden van diverse rederijen te bekijken en vervolgens direct via de website van de rederij een kaartje te kopen. Een overzichtelijke website die ik zelf altijd gebruik, is Traghetti Ischia. Hier kun je eenvoudig invullen vanaf welke locatie en naar welke bestemming je wilt reizen, waarna alle opties worden getoond. De uitvoerende rederij wordt ook vermeld, zodat je rechtstreeks naar de website kunt gaan om de gewenste boot te boeken. Je kunt ook via Traghetti Ischia boeken, maar het is meestal voordeliger om dit direct via de website van de rederij te doen.
Bereikbaarheid vanuit Napels
Napels heeft twee havens van waaruit je een boot naar een van de eilanden kunt nemen. Vanuit Calata Porta di Massa (locatie) vertrekken de veerboten (traghetti), die er ongeveer een tot anderhalf uur over doen om bij een van de eilanden te komen. Vanuit Molo Beverello (locatie) vertrekken de draagvleugelboten (aliscafi) van verschillende rederijen, die wat sneller zijn. Binnen ongeveer een halfuur kom je aan op Procida, en binnen een uur bereik je de havens van Ischia of Capri.
Bereikbaarheid vanuit Sorrento
Als je in Sorrento verblijft en een uitstapje naar Capri wilt maken, zijn er de hele dag door boten die vanuit de haven van Marina Piccola (locatie) naar het eiland varen. Binnen een klein half uur leg je aan in de haven en heb je volop tijd om het eiland te verkennen.
Voor de eilanden Ischia en Procida zijn de opties beperkter. Naar Ischia vertrekt er slechts eenmaal per dag een boot, die er iets meer dan een uur over doet om vanuit Sorrento het groene eiland te bereiken. Voor Procida, een boottocht van drie kwartier, zijn er tweemaal per dag vertrekken. Deze boten varen bovendien alleen in het hoogseizoen.
Bereikbaarheid vanuit Pozzuoli
Verblijf je in Pozzuoli, dan vertrekken er vanuit de haven (locatie) boten naar Ischia en Procida. De overtocht naar Procida duurt minder dan veertig minuten, en naar Ischia ongeveer een uur. Voor een bezoek aan Capri moet je naar Napels reizen om daar op een van de boten te stappen.
Bereikbaarheid vanuit Salerno
In het hoogseizoen varen er ook boten vanuit Salerno naar de eilanden. Vanuit de haven Molo Manfredi (locatie), bij de cruiseterminal, vertrekt dagelijks een boot naar Ischia en Procida. De overtocht naar Ischia duurt ruim drie uur, en naar Procida bijna drieënhalf uur.
Voor een bezoek aan Capri zijn er meer opties vanuit beide havens. Vroeg in de ochtend vertrekt er een boot vanuit Molo Manfredi, die er een uur en drie kwartier over doet om Capri te bereiken. Later in de ochtend vertrekken er nog twee boten vanuit dezelfde haven naar het eiland.
Vanuit de haven Molo Masuccio (locatie), bij Piazza della Concordia, vertrekt in het hoogseizoen dagelijks om acht uur ’s ochtends een boot naar Capri, met een reistijd van ruim twee uur.
Raadpleeg deze website voor de vertrektijden van zowel veerboten als draagvleugelboten vanuit de verschillende locaties.
Reizen naar de eilanden met auto of ander voertuig
Als je van plan bent met een (huur)auto, motor, of scooter naar een van de eilanden te reizen, is dat niet altijd mogelijk. Voor sommige eilanden geldt in bepaalde periodes een algeheel verbod, terwijl voor andere eilanden eigen vervoer geen probleem is. Hieronder volgt een duidelijk overzicht.
ISCHIA: Voor Ischia is het toegestaan om een scooter, motor of auto mee te nemen, zolang het voertuig niet geregistreerd is in de regio Campania. Als je met een huurauto komt die je in Napels of de omgeving hebt gehuurd, mag je deze niet meenemen aan boord. Dit verbod, die dus enkel geldig is voor voertuigen en bestuurders die in Campania zijn geregistreerd, is van kracht van 29 maart 2024 tot 31 oktober 2024.
PROCIDA: Van 23 maart 2024 tot 27 oktober 2024 is het niet toegestaan om met een voertuig aan boord van de veerboten naar Procida te gaan, tenzij je een vaste inwoner van het eiland bent.
CAPRI: Tijdens het hoogseizoen is het niet toegestaan om een voertuig mee te nemen naar Capri, of het nu gaat om een huurvoertuig of een voertuig met een buitenlands kenteken. Deze regel geldt van 30 maart 2024 tot 3 november 2024 en van 18 december 2024 tot 7 januari 2025.
Tips voor de eilanden
Ben je van plan een van de eilanden in de Golf van Napels te bezoeken? Neem dan een kijkje in onderstaande artikelen voor meer tips, informatie en de nodige inspiratie!
Om nog meer unieke tips binnen handbereik te hebben, kun je een van de digitale reisgidsen bestellen. In deze gidsen deel ik mijn persoonlijke tips voor zowel Capri, Ischia als Procida. Van heerlijke plekken waar je kunt genieten van de eilandspecialiteiten tot verborgen pareltjes en unieke uitkijkpunten, alles is verzameld in deze prachtige reisgidsen.
Ik deel graag het recept van een van mijn favoriete gerechten: parmigiana di melanzane. Het bijzondere aan parmigiana is dat het een tijdloze klassieker is, eenvoudig te bereiden met slechts een handvol ingrediënten. Het brengt de smaken van aubergines, tomatensaus, en kaas samen in een harmonieus geheel dat zowel gewoonweg verrukkelijk is. Bovendien kun je dit gerecht in een paar simpele stappen zelf op tafel toveren.
Boodschappenlijst voor 6 – 8 personen
• 1 kilo aubergine • ½ ui (fijngehakt) • 1 teentje knoflook (licht geperst) • Een handvol basilicumblaadjes • 1 fles passata (700 ml, niet gearomatiseerd) • Olijfolie • 80 gram geraspte Parmezaanse kaas • Frituurolie (kan ook in olijfolie) • 300 gram fior di latte, mozzarella of provola
Bereidingstijd: 150 minuten
Bereidingswijze
Snijd de aubergine in de lengte in dunne reepjes en laat deze drogen om het vocht eruit te krijgen. Dit kan bereikt worden door de plakken in de zon te laten drogen of door ze in een bak te leggen, laag voor laag te bestrooien met zout en ze af te dekken met iets zwaars. Dit laat je minimaal een uur zo staan. Knijp het overtollige vocht er met de hand uit voordat je begint met frituren.
Verwarm ongeveer 2 tot 3 centimeter frituurolie in een grote pan en bak de plakken lichtjes totdat ze goudbruin zijn. Leg ze vervolgens op keukenpapier om ze uit te laten lekken.
Verwarm in een andere pan een paar eetlepels olijfolie en bak hierin de fijngehakte ui en het licht geplette teentje knoflook ongeveer 5 minuten op een middelhoog vuur. Verwijder vervolgens het teentje knoflook, voeg de passata toe en laat de saus minimaal een half uur sudderen. Breng op smaak met peper en zout, roer de basilicumblaadjes erdoorheen en zet het vuur uit. Verwarm de oven op 180 graden Celsius.
Vet een ovenschaal in met wat olijfolie en bedek de bodem met een dun laagje saus. Vervolgens vorm je met de plakken aubergine een laag, die je bedekt met stukjes dun gesneden kaas en wat geraspte Parmezaanse kaas. Werk de laag af met wat tomatensaus en herhaal dit proces tot de ovenschaal gevuld is. Eindig met een goede laag tomatensaus die je besprenkelt met de rest van de Parmezaanse kaas.
Plaats de ovenschaal 30 tot 40 minuten in de oven en laat deze minimaal 15 minuten afkoelen voordat je het serveert.
Buon appetito!
Kookboek Italiaans koken met Felicia
Nog veel meer heerlijke, authentieke recepten uit de Italiaanse keuken heb ik verzameld in het digitale kookboek Italiaans koken met Felicia. Met deze authentieke recepten in de hand kun je moeiteloos de meest traditionele gerechten bereiden en jezelf verwennen met de smaken van Napels en omgeving.
De Amalfikust staat bekend om haar kleurrijke dorpjes en prachtige natuur. Elk jaar trekt deze Italiaanse regio duizenden bezoekers, met populaire bestemmingen zoals Positano en Amalfi die vrijwel altijd op de reisroute staan. De gestapelde huisjes van Positano zijn een bijzonder schouwspel dat je met eigen ogen wilt zien. Naast deze beroemde plaatsen, heeft de Amalfikust ook minder bekende dorpjes die veel rustiger maar net zo charmant zijn. Hier kun je genieten van een stukje authentiek Amalfikust, maar dan zonder de drukte. Een van mijn favoriete plekken is het kleine Raito. In dit artikel neem ik je mee naar dit dorpje dat, net als de rest van de Amalfikust, op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat.
Gekust door de zon
Raito telt nog geen duizend inwoners en is onderdeel van de gemeente Vietri sul Mare, gelegen op een steenworp afstand van Salerno. Op een hoogte van ongeveer tweehonderdvijftig meter ligt het dorpje als een natuurlijk paradijs ingeklemd tussen de bergen en de zee. Het werd gesticht tussen de vijfde en zesde eeuw na Christus en dankt zijn naam aan zijn zonnige ligging. Raito is namelijk afgeleid van het Latijnse woord ragitus, wat “gekust door de zon” betekent. Bij een bezoek aan Raito kun je dan ook rekenen op betoverende taferelen en beeldschone vergezichten, die allemaal worden gestreeld door de warme stralen van de zon.
Kleurrijke steegjes
Het centrum van dit kleine dorpje wordt gevormd door nauwe steegjes, trappen en een terras vanwaar je een spectaculair uitzicht hebt over de Golf van Salerno. Het is een genot om door deze smalle steegjes te dwalen, waar je niet alleen lokale bewoners kunt tegenkomen, maar ook de meest verrassende en kleurrijkste details ontdekt die te mooi zijn om niet vast te leggen. Langs een lange trap kom je versieringen van keramische bloemen en vrolijk versierde bloempotjes tegen. Eenmaal boven, kun je in het steegje zelfs Jezus en de apostelen spotten die zijn aangeschoven voor het Laatste Avondmaal.
Wijnproeverij in Raito
De Amalfikust staat bekend om haar karakteristieke landschap, waar groene terrassen met geurige citroenbomen worden afgewisseld door wijngaarden met volle wijnranken. De vruchtbare grond van de regio Campania vormt de basis voor een aantal heerlijke wijnen, die ook in Raito te proeven zijn.
Bij aankomst in het dorp zie je de groene terrassen van Le Vigne di Raito al schitteren in de zon, met uitzicht op de Tyrreense Zee. Hier kun je deelnemen aan een interessante wijntour, waarbij je niet alleen meer te weten komt over de boeiende geschiedenis van dit familiebedrijf, maar ook over het volledige proces van druif tot de laatste rijping in de fles.
Je leest meer over Le Vigne di Raito in dit artikel dat ik schreef voor Ciao tutti.
Villa Guariglia
In Raito bevindt zich Villa Guariglia, een villa die landelijke bekendheid verwierf door de Italiaanse televisieserie Capri. Deze villa, het belangrijkste monument van Raito, is vernoemd naar de voormalige eigenaar Raffaele Guariglia. Hij schonk het pand aan de Provinciale Administratie van Salerno met de wens om er een plek van te maken waar de historie en cultuur van de regio Campania worden belicht.
Villa Guariglia herbergt nu het Provinciaal Keramiekmuseum, waar belangrijke kunstenaars worden geëerd en werken uit verschillende periodes van de keramische kunst worden tentoongesteld. Met stukken van onder andere Richard Dölker, Giovannino Carrano en Vincenzo Pinto maak je een reis door de tijd langs de mooiste keramiekwerken. Er is ook een afdeling gewijd aan de riggiole, handbeschilderde vloer- en wandtegels van majolica die kenmerkend zijn voor de Amalfikust.
Bereikbaarheid
Vanuit Salerno kun je bus 1 van Busitalia nemen om naar Raito te reizen. Je kunt onder meer opstappen bij de halte op Piazza XXIV Maggio of bij de bushalte tegenover het Teatro Verdi. Deze bus rijdt via Vietri sul Mare, waar je ook kunt opstappen bij onder andere de halte Vietri Piazza. Raadpleeg de website van Busitalia voor de dienstregelingen.
Slapen in Raito
Als je volledig wilt opgaan in de unieke sferen van dit verborgen juweeltje aan de Amalfikust en van plan bent om te overnachten, dan tip ik een aantal prachtige accommodaties die een heerlijk verblijf beloven.
De beste tips en bijzondere verhalen heb ik gebundeld in de digitale reisgids 100 tips voor de Amalfikust. Hierin neem ik je mee naar de schitterende Amalfikust en deel ik mijn persoonlijke tips zodat ook jij de magie van dit gebied kunt ervaren. Van leuke adressen voor een heerlijke koffie tot verhalen waar je de ziel van de Amalfikust daadwerkelijk leert kennen. Daarnaast vind je een hoop extra informatie die goed van pas kan komen. Opties voor het openbaar vervoer, de mooiste stranden en tip ik een aantal heerlijke accommodaties.
Meer handige tips en informatie over de Amalfikust vind je in onderstaande artikelen:
Onder het huidige Napels bevindt zich een uitgebreid netwerk van straatjes, aquaducten, catacomben en tunnels, oorspronkelijk aangelegd door de Grieken en later uitgebreid door de Romeinen. Ondergronds Napels biedt een fascinerende blik op de geschiedenis, waarbij je het oude Napels kunt verkennen en meer kunt leren over de rijke historie van de stad. Deze ruimtes zijn tegenwoordig deels toegankelijk voor bezoekers. Op verschillende locaties in de stad kun je afdalen naar deze verborgen wereld en een reis door de tijd maken. In dit artikel zet ik de opties voor een bezoek aan ondergronds Napels op een rij.
Napoli Sotterranea
In het historisch centrum van Napels, aan het Piazza San Gaetano, bevindt zich de ingang van Napoli Sotterranea. Tijdens een rondleiding door dit ondergrondse deel van Napels krijg je verschillende historische vondsten te zien, variërend van de overblijfselen van het oude Grieks-Romeinse aquaduct tot de schuilkelders uit de Tweede Wereldoorlog.
Je daalt met een gids veertig meter af en maakt een reis van 2400 jaar terug in de tijd. Dit ondergrondse gebied heeft namelijk verschillende historische perioden gekend. In de derde eeuw voor Christus openden de Grieken de eerste ondergrondse steengroeven waaruit ze tufsteen wonnen voor de bouw van muren, tempels en andere gebouwen in de stad. In de Romeinse tijd ontstond er een indrukwekkend ondergronds netwerk toen de Romeinen de stad voorzagen van een complex systeem van aquaducten en ondergrondse leidingen.
Tijdens de tour bezoek je ook de resten van een Romeins theater dat zich onder een basso, een woning op straatniveau, bevindt. Een luik onder het bed biedt toegang tot de ruimtes waar keizer Nero rondwandelde wanneer hij voorstellingen in Napels gaf.
Recentelijk is er een opmerkelijke ontdekking gedaan: de Summa Cavea, een vondst uit de Bourbon-periode. In de vloer bevonden zich kleine kanalen die verstopt waren geraakt. Bij het schoonmaken kwamen de afvoergoten uit het Bourbon-tijdperk tevoorschijn, vervaardigd van tegels met blauwgekleurde ontwerpen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog dienden deze ruimtes als schuilkelders tijdens de verwoestende bombardementen op de stad. Aan het einde van de tour word je naar het Museo della Guerra gebracht, waar materialen, objecten en documenten uit de periode van juni 1940 tot september 1943 te zien zijn.
De rondleiding duurt ongeveer anderhalf uur en is dagelijks beschikbaar. Meer informatie over deze tour vind je via deze link.
La Neapolis Sotterrata
Een stukje verderop kun je ook onder de San Lorenzo Maggioreeen kijkje onder de grond nemen. Diep onder de kerk van San Lorenzo Maggiore bevindt zich namelijk een waar archeologisch wonderland. Daar ontdekten ze een deel van het oude Romeinse macellum, oftewel de markt, daterend uit de eerste eeuw na Christus. Dit marktgebied had winkels rondom een binnenplaats met een mozaïekvloer en een centraal gebouw voor de verkoop van voedsel.
Op de onderste niveaus van de opgraving wordt de ingewikkelde structuur van het hele gebied duidelijk. Tijdens opgravingen werd een weg uit de Griekse periode ontdekt, een hoofdweg genaamd stenopos, later bekend als de belangrijkste straat van Neapolis. Deze weg liep langs een Romeins gebouw met negen winkels, een overdekte markt en zelfs een plek waar de stadschat werd bewaard. Het gebied veranderde door de eeuwen heen, maar het rijke verleden blijft onder de grond verborgen en kan vandaag de dag met eigen ogen worden bezichtigd. Reserveren kan via deze link.
In de buurt van het Piazza del Plebiscito kun je een kijkje nemen in de Galleria Borbonica. In 1853 gaf koning Ferdinand II van Bourbon de opdracht voor de constructie van twee ondergrondse tunnels die het Koninklijk Paleis moest verbinden met Piazza Vittoria. Dit diende als een snelle vluchtroute voor de koninklijke familie en ter bescherming van het paleis.
Het werk aan de tunnels was complex en werd geconfronteerd met verschillende obstakels. In mei 1855 werd de tunnel door de koning ingewijd en kort opengesteld voor het publiek. Het werk was echter nog niet voltooid; de oostelijke opening was verre van klaar en zou ook nooit worden voltooid. Na de dood van de koning in 1859 werden de werkzaamheden stopgezet vanwege politieke en historische omstandigheden, waardoor de tunnel onvoltooid bleef.
Gedurende de volgende eeuw werd de tunnel verlaten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden sommige ondergrondse ruimtes gebruikt als luchtbeschermingsbunkers, compleet met bedden, keukengerei en toiletten. Na de oorlog diende de tunnel tot de jaren zeventig als gemeentelijke gerechtelijke opslagplaats voor in beslag genomen goederen.
In 2007 ontdekten geologen verborgen kamers en een oude trap uit de zeventiende eeuw. Hier werden waardevolle artefacten gevonden, waaronder het grafmonument van een belangrijke militair uit de Eerste Wereldoorlog.
Tegenwoordig zijn er verschillende routes beschikbaar om de Galleria Borbonica te verkennen, waardoor je een fascinerend inzicht krijgt in de geschiedenis en architectuur van Napels. Het is een unieke ervaring die de rijke geschiedenis van de stad tot leven brengt. Je reserveert een plekje voor een rondleiding via deze link.
De catacomben van San Gennaro liggen onder de Capodimonte-heuvel en beslaan zesduizend vierkante meter. Deze catacomben zijn uniek in vergelijking met andere catacomben in Europa. Ze zijn verdeeld over twee verdiepingen en worden gekenmerkt door ruime kamers. De indrukwekkende benedenhal heeft plafonds van wel zes meter hoog en bevat een groot doopvont. Een van de meest betoverende ruimtes is het voorportaal van de bovenste catacombe, dat in de vroege derde eeuw in Pompeiaanse stijl is versierd en de oudste christelijke schilderijen van Zuid-Italië bevat. De meest waardevolle plek is misschien wel de Crypte van de Bisschoppen, waar prachtige mozaïeken uit de vijfde eeuw te zien zijn, waaronder een afbeelding van de bisschop van Carthago, San Quodvultdeus.
De oorsprong van de catacomben van San Gennaro dateert uit de tweede eeuw na Christus. Ze begonnen waarschijnlijk als het graf van een adellijke familie, die de ruimtes later aan de christelijke gemeenschap schonk. De uitbreiding begon in de vierde eeuw na Christus, nadat de overblijfselen van Sant’Agrippino, de eerste patroonheilige van Napels, in de aan hem gewijde ondergrondse basiliek werden bijgezet.
In deze catacomben vind je ook het graf van een andere beschermheilige, San Gennaro. Zijn overblijfselen zijn meerdere keren verplaatst voordat ze hun definitieve rustplaats vonden in de Dom van Napels, en ze hebben een tijdlang in deze catacomben gelegen.
De catacomben zijn te bezoeken van maandag tot zondag, behalve op woensdag wanneer ze gesloten zijn. Vooraf reserveren is verplicht en kan via deze link.
Catacomben van San Gaudioso
De catacomben van San Gaudioso, gelegen onder de Basilica di Santa Maria della Sanità in Rione Sanità, zijn een must-visit. Deze catacomben waren oorspronkelijk een belangrijke begraafplaats voor vroege christenen. San Gaudioso, een bisschop, werd aanvankelijk begraven buiten de stadsmuren, maar al snel werd deze plek een centrum van verering. De ondergrondse begraafplaats werd uitgebreid, wat leidde tot de indrukwekkende catacomben van San Gaudioso.
De catacomben bevatten prachtige fresco’s en mozaïeken uit de vijfde en zesde eeuw, met veel symbolen die populair waren in de vroege christelijke periode, zoals de vis, het lam en de wijnstok met ranken.
Deze plek illustreert op indrukwekkende wijze de nauwe verbinding tussen leven en dood die hier in de buurt zo prominent aanwezig is. Tijdens een rondleiding door de catacomben krijg je boeiende inzichten in specifieke rituelen en tradities die vroeger werden gevolgd. Een opvallende gewoonte was bijvoorbeeld om de schedel in de muur te plaatsen en de rest van het lichaam te schilderen, waarbij de persoon werd afgebeeld met kleding en gereedschappen die verband hielden met hun beroep tijdens hun leven.
Bovendien leer je over het drainageproces dat werd toegepast bij overlijden, waarbij de overledenen in nissen werden geplaatst en een klein gaatje werd gemaakt op een specifieke locatie in het lichaam om vloeistoffen te laten ontsnappen. Na voltooiing van dit proces werden de botten gereinigd en naar hun laatste rustplaats gebracht. Het is fascinerend om meer te leren over deze historische gebruiken en rituelen.
De catacomben zijn te bezoeken van maandag tot zondag, behalve op woensdag wanneer ze gesloten zijn. Vooraf reserveren is verplicht en kan via deze link.
Ipogeo dei Cristallini
In juli 2022 opende het Ipogeo dei Cristallinizijn deuren voor het publiek en is sindsdien een ware parel in het hart van de Rione Sanità. Het hypogeum omvat vier ondergrondse grafkamers, waardoor je meer dan 2300 jaar terug in de tijd gaat. Deze fascinerende ruimtes werden in 1889 toevallig ontdekt toen baron Giovanni di Donato onder zijn woning graafwerkzaamheden liet uitvoeren in de hoop water te vinden. In plaats van water stuitte hij op een schat aan Griekse schilderkunst en architectuur, bestaande uit vier grote grafkamers die zijn uitgegraven in tufsteen en voorzien van prachtige versieringen, fresco’s, urnen en altaren.
Het bruisende Napels barst van de emoties, verhalen, geschiedenis, geuren en kleuren. Te midden van de sfeervolle chaos van deze stad, waar verleden en heden samenkomen, heeft street art de afgelopen jaren aan populariteit gewonnen en steeds meer terrein veroverd. Verscholen in de karakteristieke steegjes zijn kunstwerken te vinden van zowel lokale kunstenaars als internationaal bekende artiesten. Gevels van gebouwen en muren worden verfraaid met street art, wat het aanzicht van de stad verrijkt. De afbeeldingen zijn vaak prachtig om te zien, maar veel schilderingen dragen ook een verhaal of een achterliggende boodschap met zich mee.
Als je een liefhebber bent van deze kunstvorm, tip ik een paar kunstwerken die je zeker moet zien tijdens je bezoek aan Napels. Alle werken zijn ook terug te vinden op onderstaande kaart, aangeduid met een groen pictogram met een schilderspalet.
Iside – Francisco Bosoletti
In het hart van de kleurrijke volkswijk Quartieri Spagnoli vind je een bijzonder kunstwerk van de Argentijnse kunstenaar Francisco Bosoletti. Het imposante werk dat de gevel siert, is geïnspireerd op het beeld van godin Isis van de kunstenaar Corradini (Pudicizia, in het Nederlands bekend onder de naam ‘Gesluierde waarheid’). Dit beeld is te vinden in de Cappella Sansevero in het centrum van Napels.
Tijdens een wandeling door de straatjes van de wijk kreeg Bosoletti het idee om een werk te maken dat een onzichtbaar deel van de wijk zou weerspiegelen. Om dit te bereiken, gebruikte hij een techniek die hij in veel van zijn werken toepast. Bosoletti staat bekend om zijn werken in negatief, waarbij hij licht vervangt door schaduwen en omgekeerd. Wanneer je een foto van de muurschildering maakt en vervolgens de kleuren omdraait met een ultraviolet filter, verschijnt er plotseling een ander beeld en lijkt het werk tot leven te komen.
Aan hetzelfde plein als de eerdergenoemde muurschildering is er nog een kunstwerk te bewonderen: de bekendste muurschildering van voetballer Maradona in Napels. De Argentijnse voetballer Maradona en Napels zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoewel het al jaren geleden is dat Maradona het tenue van de voetbalclub droeg, blijft hij een grote rol spelen in het leven van de Napolitanen.
Deze afbeelding prijkt sinds 1990 op de gevel van het gebouw en trekt veel toeristen naar de nauwe straatjes van de Quartieri Spagnoli. Dit stukje street art is het werk van de lokale kunstenaar Mario Filardi, die drie dagen en twee nachten onafgebroken werkte om het kunstwerk te voltooien. In 2016 werd de schildering gerestaureerd en in 2017 gaf de Argentijnse kunstenaar Francisco Bosoletti de voetballer een nieuw gezicht.
Het gebouw met de muurschildering grenst aan een pleintje dat voorheen een parkeerplaats was. Inmiddels is deze ruimte omgetoverd tot een openluchtmuseum en wordt het sinds Maradona’s dood beschouwd als een soort bedevaartsoord. De muren zijn bedekt met talrijke fotolijstjes met foto’s van de voetballer, verschillende krantenberichten, en je kunt er een mooi voetbalshirt kopen. Er is zelfs een altaar gewijd aan de “God van Napels.” Niet alleen de muurschildering is een reden om dit pleintje te bezoeken, maar ook de bijzondere sfeer die dit stukje Napels uitstraalt maakt het de moeite waard om hier een kijkje te nemen.
Verderop in de Quartieri Spagnoli schittert op de gevel van het centrum voor vrouwen een indrukwekkend kunstwerk. Dit werk is gemaakt door MP5, een Italiaanse artieste die bekend staat om haar zwart-witte tekenstijl en verwijzingen naar de klassieke kunst. De muurschildering verwijst naar Hypatia, een Griekse wiskundige en neoplatonisch filosofe uit de vierde eeuw. Hypatia werd op gruwelijke wijze vermoord vanwege haar wetenschappelijke kennis en wordt daarom gezien als een martelaar voor de vrijheid van denken.
Het is geen toeval dat MP5 juist Hypatia heeft gekozen als onderwerp voor de gevel van dit gebouw. Voorafgaand aan het maken van de muurschildering, bezocht MP5 meerdere keren het centrum voor vrouwen en raakte onder de indruk van de archieven vol feministische publicaties. Geïnspireerd door deze bezoeken, creëerde ze dit kunstwerk met de titel Care for Knowledge.
Napels heeft maar liefst tweeënvijftig beschermheiligen, maar San Gennaro is zonder twijfel de meest prominente. Hoewel niemand precies weet hoe San Gennaro eruitzag, wordt deze beschermheilige van Napels in diverse vormen en maten afgebeeld op verschillende plekken in de stad. De enorme muurschildering van de artiest Jorit Agoch is ongetwijfeld de bekendste.
Jorit, een Napolitaans/Nederlandse kunstenaar, gebruikt gevels als zijn canvas en staat bekend om de enorme portretten die hij schildert. De muurschildering van San Gennaro, die vijftien meter hoog is, prijkt op de gevel van een gebouw in Forcella. Net als Caravaggio gebruikt Jorit echte mensen als model voor zijn werken, mensen die hij persoonlijk kent en die hem hebben geraakt. Voor dit indrukwekkende werk stond een van zijn vrienden, een gewone Napolitaanse werknemer, model. Met deze muurschildering, die tegenwoordig door veel toeristen wordt bezocht, heeft Jorit een gezicht gegeven aan de belangrijkste heilige van Napels.
In het historische centrum heeft een van ’s werelds beroemdste straatartiesten, de Brit Banksy, zijn sporen nagelaten. Naast een pizzeria op het Piazza dei Gerolomini is zijn werk Madonna con la pistola te zien. Zoals we van Banksy gewend zijn, is dit kunstwerk vol ironie. In plaats van een aureool boven de Madonna is er een pistool afgebeeld, waarmee Banksy de complexe relatie tussen religie en georganiseerde misdaad belicht. Eerder bracht Banksy ook een werk aan in Napels, maar dit werd snel overschilderd door een andere artiest. Om te voorkomen dat Madonna con la pistola hetzelfde lot ondergaat, is er een glasplaat over het werk geplaatst.
Op de Pignasecca, de oudste markt van Napels, is op de zijkant van een gebouw het gezicht van een jongetje te zien. Dit indrukwekkende kunstwerk is gemaakt door de kunstenaar David Vecchiato, bekend onder zijn artiestennaam Diavù. Het werk draagt de naam Cucù…Tetè, een verwijzing naar het kinderspel kiekeboe.
De jongen op de afbeelding is de zevenjarige Mattia Fagnoni, die in 2015 overleed na een strijd tegen een zeldzame ziekte. Na zijn dood richtten zijn ouders een stichting op ter ondersteuning van ouders met zieke kinderen. Op verzoek van deze stichting werd de muurschildering gemaakt om hun geliefde Mattia te eren en te herinneren.
De muurschildering bevindt zich op de gevel van het gebouw aan de Vico Tre Tornesi en is zichtbaar vanaf het Piazza Pignasecca.
Op de toegangspoort van Centro La Tenda – een opvangcentrum voor daklozen – in Rione Sanità bevindt zich een verborgen muurschildering van de kunstenaar Francisco Bosoletti. Dit kunstwerk valt niet meteen op, wat precies de bedoeling is van deze bijzondere creatie. Waar de gevel in eerste instantie wat vervuild lijkt, zie je met de juiste informatie een heel ander beeld. Wanneer je een foto van de poort maakt en deze bewerkt met een ultraviolet filter (waardoor je de afbeelding omzet naar een negatief), verschijnt het gezicht van een oudere man, iets wat met het blote oog nauwelijks te zien is.
Dit unieke werk draagt de naam Speranza Nascosta, oftewel “Verborgen Hoop.” De persoon in de afbeelding symboliseert de mensen die in Centro La Tenda dagelijks hoop proberen te vinden. Het werk is bedoeld om je aan het denken te zetten en nodigt je uit om verder te kijken dan de eerste indruk die iets of iemand geeft.
Deze opvallende muurschildering steekt als een totem boven de stad uit. Zelfs vanaf kilometers afstand zijn de gezichten van drie iconische Napolitaanse figuren te herkennen, die door Jorit zijn vereeuwigd op een gebouw in het Centro Direzionale. Op de wolkenkrabber, die een hoogte bereikt van honderdtweeëntwintig meter, prijken de gezichten van voetballer Maradona, zanger Pino Daniele en acteur Massimo Troisi. Het doel van dit imposante kunstwerk is om vanuit elk punt in de stad zichtbaar te zijn, een doel waar Jorit zeker in is geslaagd.
Het werk van kunstenaar Jerico Cabrera Carandang in Rione Sanità is een echt pareltje. Op de buitenkant van de lift van de Ponte della Sanità, die Piazza Sanità verbindt met de hoger gelegen Via Santa Teresa degli Scalzi en Corso Amadeo di Savoia, prijkt een schildering die de straten van Napels nog kleurrijker maakt. Het thema van het werk is een omhelzing, een symbool van broederschap, gastvrijheid en solidariteit. Het kunstwerk toont twee jongeren die elkaar omhelzen. De titel, misschien nog mooier dan het mural zelf, is bedacht door de jongeren uit de wijk: Tieneme Ca’ Te Tengo, wat betekent “Houd me vast, want ik houd jou vast.” Het drukt een gevoel van wederzijdse steun en solidariteit uit, waarbij het idee wordt benadrukt dat men elkaar vasthoudt en ondersteunt.
De Franse kunstenaar Zilda heeft in Napels verschillende werken verborgen. Zilda, die bekend staat om zijn afbeeldingen van gevleugelde figuren, gebruikt altijd dezelfde techniek: hij maakt eerst een schets op papier, schildert deze vervolgens over en brengt de poster dan aan op een door hem gekozen locatie. Een van zijn beroemdste en tevens eerste werken in Napels is te vinden in het smalle steegje Vico San Giovanni in Porta. Omdat er bijna altijd een auto voor geparkeerd staat, zou je deze verborgen schat gemakkelijk over het hoofd kunnen zien.
Langs de Salita San Raffaele in Materdei schittert een vijftien meter hoge afbeelding van de sirene Partenope. Partenope is een van de sirenes die in de Odyssee wordt genoemd. Met hun prachtige stemgeluid betoverden zij zeelieden, die daardoor de controle over hun schip verloren en tegen de rotsen sloegen. Odysseus wist echter het betoverende gezang te weerstaan. De wanhopige sirenes wierpen zich in het water. Alleen het lichaam van de sirene Partenope bereikte het eilandje Megaride, waar ze de stad Napels stichtte.
Het indrukwekkende werk op de gevel is van Francisco Bosoletti. Hij koos ervoor om Partenope af te beelden volgens de klassieke iconografie van de sirene. Zijn creatie wordt getoond met vleugels en gedeeltelijk bedekt met veren, half vrouw en half vogel, zoals wordt beschreven in de oude Griekse mythologie.
Om de winst van de derde scudetto, oftewel de landstitel, van SSC Napoli te vieren, verschenen er nieuwe kunstwerken in de stad en werden oude werken opgeknapt. Aan de Salita Tarsia werd een muurschildering gerestaureerd die al in 1987 op de toegangspoort van het Palazzo Spinelli di Tarsia was aangebracht. De driekleur was na al die jaren vervaagd, maar toonde de jaartallen waarin Napoli de scudetto en de UEFA Cup won. Toen Napoli in het seizoen 2022-2023 op koers lag voor de titel, besloot men dat het tijd was om de muurschildering te vernieuwen. De grote driekleur werd opnieuw geschilderd, samen met de jaartallen van de eerdere landstitels, en als extraatje werd in het midden het gezicht van Maradona toegevoegd met boven zijn hoofd het jaartal waarin de club de derde landstitel behaalde, 2023.
In Rione Sanità, op het Piazza Miracoli, vind je nog een andere prachtige muurschildering gewijd aan Maradona. Dit meesterwerk van maar liefst tien meter hoog is gecreëerd door de getalenteerde kunstenaar Luciano Ranieri, die al bekend staat om zijn andere Maradona-schilderingen in de regio Campania. Deze schildering werd onthuld ter ere van de aanstaande derde landstitel in 2023. Het toont Maradona in zijn gloriedagen bij Napoli, vastgelegd in een tijdloos beeld. Deze afbeelding van de Argentijnse voetballegende dient opnieuw als een krachtig symbool van de diepgewortelde passie en eeuwige dankbaarheid van de Napolitanen.
Dit is niet slechts een enkele schildering, maar een steeg gevuld met kunstwerken die gewijd zijn aan een van de belangrijkste figuren van de stad: Totò. Een plek die je absoluut moet bezoeken tijdens je verblijf in Napels, omdat het je een dieper inzicht geeft in de Napolitaanse mentaliteit.
Antonio de Curtis, beter bekend als Totò, wordt ook wel de Prins van de Lach genoemd. Deze komiek groeide op in de Napolitaanse wijk Sanità, waar zijn geboortehuis nog steeds staat. Opgroeien in een wijk als Rione Sanità was niet altijd gemakkelijk, maar Totò haalde veel inspiratie uit zijn eigen ervaringen. Met zijn bijzondere gevoel voor humor wist hij het hart van velen te raken. Het leed, verdriet en de moeilijkheden die hij zelf meemaakte, verwerkte hij in grappen, rake opmerkingen en gedichten. Juist omdat dit zo herkenbaar was voor velen, werd hij ongekend populair en geliefd.
De acteur overleed op 15 april 1967, kreeg drie begrafenissen en de stad was maandenlang in rouw. Tot op de dag van vandaag is Totò in Napels niet vergeten. Hij leeft voort in het hart van elke Napolitaan en men zorgt ervoor dat ook jongere generaties zijn nalatenschap kennen. Een voorbeeld hiervan is de Vico Totò in de Quartieri Spagnoli. Deze straat is gevuld met tientallen afbeeldingen uit verschillende legendarische films waarin Totò schitterde. Het is een prachtig eerbetoon aan een belangrijk personage en draagt eraan bij dat Totò waarschijnlijk nooit vergeten zal worden.
Op 8 maart 2024, Internationale Vrouwendag, werd een steegje ingewijd in een verborgen hoekje van de Via Duomo, als eerbetoon aan de vrouwelijke kracht. De kunstenaressen Trisha Palma en Giulia Pagano hebben op de muren van dit steegje iconische vrouwen afgebeeld die door middel van kunst en cultuur symbool staan voor inspiratie en veerkracht, vrouwen die de geschiedenis hebben veranderd met hun moed, intelligentie en kracht.
In Vicolo delle Donne zijn portretten te zien van kunstenares Frida Kahlo, die pijn in kunst heeft omgezet en kracht en passie belichaamt; schrijfster Michela Murgia; Nobelprijswinnares Rita Levi-Montalcini, die met haar intelligentie en vastberadenheid de wereld van de wetenschap heeft gerevolutioneerd; kunstenares Artemisia Gentileschi; verzetsstrijdster Maddalena Cerasuolo, die de brug van Sanità redde van de nazi-bommen tijdens de Vier Dagen van Napels; Guerriera Guerrieri, die het Napolitaanse boekmateriaal redde tijdens de Tweede Wereldoorlog; en Matilde Serao, de eerste Italiaanse vrouw die een dagblad heeft opgericht en geleid.
Dankzij de steun van verschillende bedrijven is de Vicolo delle Donne niet alleen een visueel spektakel, maar ook een centrum van culturele uitwisseling. De kleine kastjes tussen de muurschilderingen fungeren als bibliotheekjes waar liefhebbers boeken kunnen meenemen en zo hun culturele kennis kunnen vergroten.
Op de gevel van de voormalige markt van Sant’Anna di Palazzo in de Quartieri Spagnoli straalt het portret van Eleonora Pimentel Fonseca. Eleonora stond bekend als een voorvechter van de Napolitaanse Revolutie van 1799 en werd een icoon van de strijd voor vrijheid en rechtvaardigheid. Het muurschildering is gemaakt door de Italiaans-Spaanse kunstenares Leticia Mandragora, die bekend staat om haar voorkeur voor de kleur blauw, die in al haar werken terugkomt. Het is bedoeld als een baken van hoop op een vaak verlaten plein dat regelmatig wordt gefotografeerd met stapels achtergelaten afval.
Wanneer je tijdens je stedentrip geen hoogtepunten wilt missen en ook direct een lijstje in handen wilt hebben met de fijnste adressen, bestel dan de Stadswandeling Napels. De stadswandeling is een route door Napels die langs interessante bezienswaardigheden leidt, waar onderweg aandacht is voor de geschiedenis van de stad, je een kijkje krijgt in het dagelijks leven en leert over bijzondere tradities en gebruiken. Alle plekken die je tijdens de wandeling ontdekt, zijn op een Hotspotkaart gepind. Naast deze bezienswaardigheden zijn er geweldige eet- en drinkadressen op de kaart te vinden die zich bevinden in hetzelfde gebied als de wandelroute. Handig wanneer je langer in Napels verblijft, want er zijn maar liefst dertig heerlijke adressen op de kaart gepind!
Meer info en tips over Napels vind je onder andere in onderstaande artikelen:
We gebruiken cookies om er zeker van te zijn dat je onze website zo goed mogelijk beleeft. Als je deze website blijft gebruiken gaan we ervan uit dat je dat goed vindt.OkLees meer
